Barwienie H&E i inne techniki: jak rozumieć kolory w histologii?

Dlaczego preparaty histologiczne są kolorowe i co to dla nas oznacza?

Patrzysz na preparat histologiczny i widzisz feerię barw – od intensywnego różu, przez głęboki fiolet, aż po jaskrawy błękit. Zastanawiasz się, czy to tylko fantazja technika, czy może te kolory niosą ze sobą jakieś ukryte znaczenie? Dlaczego jądro komórkowe jest fioletowe, a otaczająca je cytoplazma – różowa? Jeśli zadajesz sobie podobne pytania, to ten artykuł jest dla Ciebie.

Prawda jest taka, że większość tkanek po pobraniu i utrwaleniu jest niemal przezroczysta. Aby dostrzec pod mikroskopem ich skomplikowaną architekturę, musimy je wybarwić. Kolory w histologii to nie przypadek – to precyzyjny język, który pozwala nam identyfikować poszczególne struktury i odczytywać informacje o ich stanie. Czas poznać jego podstawy!

Podstawowy duet: barwienie H&E

Hematoksylina i eozyna (H&E) to absolutny chleb powszedni każdego laboratorium histologicznego i Twój najlepszy przyjaciel na pierwszych latach studiów. Ta metoda barwienia jest jak solidny fundament – pozwala na ocenę ogólnej budowy niemal każdej tkanki. Kluczem do jej zrozumienia jest prosta zasada chemiczna: przeciwieństwa się przyciągają.

Hematoksylina: specjalistka od fioletu

• Jaki to barwnik? Hematoksylina ma charakter zasadowy.

• Z czym się łączy? Zgodnie z zasadą przyciągania przeciwieństw, łączy się ze strukturami kwasowymi, które określamy jako zasadochłonne (basofilne).

• Co barwi w komórce? Głównymi kwasowymi składnikami komórki są kwasy nukleinowe (DNA i RNA) upakowane w jądrze komórkowym oraz rybosomy w siateczce śródplazmatycznej szorstkiej.

• Jaki daje kolor? Niebieski lub fioletowy. Dlatego właśnie jądra komórkowe na preparatach H&E są tak wyraźnie fioletowe!

Eozyna: miłośniczka różu

• Jaki to barwnik? Eozyna, w przeciwieństwie do hematoksyliny, jest barwnikiem kwasowym.

• Z czym się łączy? Łączy się ze strukturami o charakterze zasadowym, które nazywamy kwasochłonnymi lub eozynofilnymi.

• Co barwi w komórce? Większość białek w cytoplazmie (np. w komórkach mięśniowych) oraz włókna macierzy zewnątrzkomórkowej (głównie kolagen) mają charakter zasadowy.

• Jaki daje kolor? Różowy lub czerwony.

Teraz już wiesz, dlaczego cytoplazma i otaczająca komórki tkanka łączna przybierają różne odcienie różu.

Więcej niż tylko róż i fiolet: inne kluczowe techniki barwienia.

Barwienie H&E jest niezastąpione, ale czasem potrzebujemy bardziej szczegółowych informacji. Chcemy zidentyfikować konkretne związki chemiczne lub precyzyjnie rozróżnić typy włókien. Wtedy sięgamy po barwienia specjalne. Oto dwa przykłady, które musisz znać:

Barwienie PAS: detektyw od węglowodanów

Reakcja kwasu nadjodowego i odczynnika Schiffa, czyli popularny PAS, to metoda z wyboru, gdy polujemy na węglowodany. Barwi ona na charakterystyczny, intensywny purpurowy (karmazynowy) kolor:

• Śluz (np. w komórkach kubkowych jelita),

• Glikogen (np. w komórkach wątroby),

• Błony podstawne nabłonków.

Jeśli na preparacie widzisz intensywnie purpurową strukturę, to znak, że masz do czynienia z dużą ilością węglowodanów!

Trójbarwne barwienie Massona: mistrz odróżniania kolagenu

Wyobraź sobie, że musisz ocenić, czy w danym narządzie nie ma nadmiaru tkanki łącznej włóknistej (czyli włóknienia). W barwieniu H&E zarówno włókna kolagenowe, jak i komórki mięśniowe barwią się na różowo, co może utrudniać ich rozróżnienie. Z pomocą przychodzi barwienie Massona, które wykorzystuje trzy barwniki do precyzyjnego rozróżnienia struktur:

• kolagen barwi się na niebiesko lub zielono,

• włókna mięśniowe, cytoplazma i keratyna na czerwono,

• jądra komórkowe na czarno/ciemnofioletowo.

Dzięki tej metodzie obszary włóknienia stają się doskonale widoczne jako niebieskie pola.

Wskazówka od WNL: zostań klinicznym detektywem.

Zrozumienie zasad barwienia to nie tylko teoria. To potężne narzędzie diagnostyczne, które pozwala wyciągać wnioski kliniczne prosto z obrazu mikroskopowego.

Scenariusz kliniczny: tajemnica fioletowego nacieku

Wyobraź sobie, że oglądasz preparat H&E przedstawiający fragment tkanki łącznej. Oczekujesz widoku nielicznych, wrzecionowatych fibroblastów z bladą cytoplazmą, zanurzonych w obfitej, różowej macierzy zewnątrzkomórkowej. 

Jednak w pewnym obszarze obraz jest zupełnie inny – zamiast różu dominuje gęste, ciemnofioletowe skupisko.

Co to oznacza? Twój detektywistyczny umysł podpowiada:

• Obserwacja: Widzę bardzo dużo struktur zabarwionych hematoksyliną.

• Wniosek: Hematoksylina barwi zasadochłonne jądra komórkowe. Oznacza to, że w tym miejscu znajduje się ogromna liczba komórek stłoczonych na małej przestrzeni.

• Dalsza analiza: Komórki te są małe, okrągłe i niemal w całości wypełnione przez ciemne jądro, z niewielkim rąbkiem cytoplazmy. To charakterystyczny wygląd limfocytów.

• Diagnoza: Gęste skupisko limfocytów w tkance to naciek zapalny – klasyczny objaw przewlekłego stanu zapalnego.

Właśnie w ten sposób, łącząc podstawową wiedzę o barwieniu z morfologią komórek, odczytaliśmy z preparatu informację o toczącym się w organizmie procesie chorobowym!

Podsumowanie

Kolory w histologii to nie dekoracja. To precyzyjny kod, który dostarcza nam bezcennych informacji o budowie i składzie chemicznym tkanek. Zrozumienie, dlaczego hematoksylina barwi jądra na fioletowo, a eozyna cytoplazmę na różowo, to pierwszy krok do świadomej analizy każdego preparatu. Gdy dodasz do tego wiedzę o barwieniach specjalnych, takich jak PAS czy Masson, obraz mikroskopowy zacznie opowiadać Ci fascynujące historie – nie tylko o prawidłowej budowie, ale także o toczących się procesach patologicznych.

Jeśli chcesz nie tylko rozumieć kolory, ale też mistrzowsko rozpoznawać każdą tkankę i komórkę, nasz Kurs z Histologii na platformie Więcej niż LEK jest stworzony dla Ciebie. Czekają na Ciebie setki przejrzyście opisanych preparatów w  interaktywnym atlasie, dzięki któremu przećwiczysz rozpoznawanie struktur, a także baza pytań testowych, które przygotują Cię na każdą wejściówkę. 

Zapraszamy Cię do wspólnej nauki – zacznij swoją przygodę z histologią z najlepszym wsparciem.